Η ιστορία της κιθάρας

Στις 29 Ιουλίου στη βιβλιοθήκη Ραψάνης – που υπάγεται στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και με την υποστήριξη της Χάιδως Πανταζή – πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της Δέσποινας Παπαγιώτη με θέμα «Η Ιστορία της Κιθάρας και η συμβολή της στην ανάπτυξη της Blues και Rock Μουσικής»

Η Ιστορία της Κιθάρας
Η ιστορία της κιθάρας αναπτύσσεται για πάνω από 4.000 χρόνια. Τα πρώτα έγχορδα όργανα (3500 με 4000 χρόνια πριν) τα έχουν βρει οι αρχαιολόγοι στους πολιτισμούς της Περσίας και της Μεσοποταμίας. Ήταν άρπες σε σχήμα μπολ (bowl harps) και ταμπούρα (tanburs). Τα κατασκεύαζαν χρησιμοποιώντας όστρακα χελώνας, ένα λυγισμένο ραβδί για μπράτσο και ένα ή περισσότερα έντερα ή μετάξια για χορδές.

Αυτή η κιθάρα (ταμπούρο) εξαπλώθηκε σε όλον τον αρχαίο πολιτισμό με τους ταξιδιώτες, τους εμπόρους και τους ναυτικούς. Στην Περσία την ονόμασαν chartar (κιθάρα), τη διαμόρφωσαν με τέσσερις χορδές και από εκεί ταξίδεψε στην Ισπανία. Στην Ισπανία την κατασκεύασαν με ζεύγη χορδών, αντί των ενιαίων χορδών που είχε, δίνοντας το όνομα guitarra. Από εκεί ταξίδεψε και έγινε ευρέως γνωστή στην Ευρώπη, την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία.
Με την έναρξη της Αναγέννησης η 4χορδη κιθάρα είχε γίνει κυρίαρχη στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.

Την ίδια περίοδο (16ος αιώνας) κατασκευάστηκε στην Ιταλία η 5χορδη battente κιθάρα, αντικαθιστώντας τη 4χορδη και χρησιμοποιήθηκε το χόρδισμα A, D, G, B, E, όπως οι πέντε πρώτες χορδές της σύγχρονης κιθάρας. Στη συνέχεια, άρχισαν να αυξάνουν τα τάστα του μπράτσου από 8 σε 10 και από 10 σε 12. Αργότερα, το 17ο αιώνα οι Ιταλοί κατασκεύασαν κιθάρα με 6 χορδές.

Η σύγχρονη κλασσική κιθάρα πήρε τη σημερινή της μορφή όταν η ισπανική εταιρεία κατασκευής Antonio Torres αύξησε το μέγεθος του σώματος, διαμόρφωσε τις αναλογίες της και εισήγαγε το επαναστατικό μοτίβο αντιστήριξης, περίπου το 1850. Βελτίωσε την ένταση και τον τόνο του ήχου και έγινε πρότυπο κατασκευής μέχρι και σήμερα.

Ο Antonio Torres άρχισε να προωθεί τις κιθάρες του στην Ισπανία, τη Γερμανία και της Η.Π.Α., τροποποιώντας τις χορδές με χορδές από χάλυβα ώστε να δονούνται ελεύθερα και να παράγουν περισσότερο όγκο (ακουστική κιθάρα).
Στις αρχές του 1920 ο Lloyd Loar εντάχθηκε στην Gibson και κατασκεύασε την πρώτη jazz – τζαζ κιθάρα, η οποία πλησίαζε το μέγεθος ενός τσέλου. Στα τέλη του 1920 τοποθετήθηκαν μαγνήτες στη Jazz κιθάρα και το 1936 ο Gibson κατασκεύασε το μοντέλο ES150, όπου ο Charlie Christian την έκανε διάσημη. Έκτοτε οι κατασκευαστές Les Paul, Leo Fender, Paul Bigsby και O.W. Appleton πειραματίζονταν και διαμάχονταν ως προς το ποιος θα κατασκευάσει την πρώτη ηλεκτρική κιθάρα με στέρεα και συμπαγή μορφή.

Μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Gibson ολοκλήρωσε την πρώτη solid-body (επίπεδη) ηλεκτρική κιθάρα, συνεργαζόμενος με τον Les Paul. Οι χορδές ρυθμίστηκαν να είναι πιο κοντά στην ταστιέρα και τοποθετήθηκε ηλεκτρική ενίσχυση για τους μαγνήτες. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στους κιθαρίστες να αναπτύξουν τεχνικές παιξίματος, όπως tremolo, vibrato, slide.
Η πρώτη επιτυχημένη συμπαγή ηλεκτρική κιθάρα ήταν η Fender Esquire, το 1950, από τον Leo Fender, όπου τοποθετήθηκε πιεζοηλεκτρικό σύστημα, όπου μπορούσε ο κιθαρίστας να απομονώνει τους μαγνήτες μεταξύ τους, αυξομειώνει την ένταση της κιθάρας και να αυξομειώνει τα μπάσα της κιθάρας.
Έτσι, οι κιθαρίστες μουσικοί άρχισαν να γράφουν τραγούδια αναπτύσσοντας νέα είδη μουσικής, όπως το Blues, το Rock ΄n΄ Roll, το Rockabilly και από το 1960 το Blues Rock και το Rock.

Από το 1980 και έπειτα οι κατασκευαστές φτιάχνουν ηλεκτρικές κιθάρες ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε κιθαρίστα, τις μουσικές του απαιτήσεις και το σκοπό που θέλουν να πετύχουν. Παράλληλα εξελίσσονται οι μαγνήτες, οι ενισχυτές και με την εξέλιξη της τεχνολογίας κατασκευάζονται κιθάρες με ψηφιακά στοιχεία προκειμένου να παράγουν περισσότερους ήχους.

Η συμβολή της Κιθάρας στην ανάπτυξη της Blues και Rock Μουσικής
Blues σημαίνει θλίψη, μελαγχολία. Είναι ένα είδος μουσικής που προέρχεται από τους Αφροαμερικάνους της Νότιας Κεντρικής Αμερικής (Νότιο Τέξας, Μισισιπή) και αναπτύχθηκε την περίοδο του 19ου αιώνα. Οι Αφροαμερικάνοι γράφανε τραγούδια που ως αναφορά τους είχαν την εργασία, τραγουδώντας τα άλλοτε με κραυγές και άλλοτε με μελωδικά άσματα. Το χαρακτηριστικό της Blues του 19ου αιώνα ήταν ότι οι στίχοι γράφονταν σε μία γραμμή του πενταγράμμου και επαναλαμβάνονταν επί τέσσερις φορές.
Στις αρχές του 20ου αιώνα η δομή της γραφής άλλαξε με το πρότυπο AAB, που σημαίνει τέσσερις επαναλήψεις, μία αλλαγή, τέσσερις επαναλήψεις, μία αλλαγή και τελευταίες τέσσερις επαναλήψεις.

Η πρώτη δημοσίευση της λέξης Blues έγινε το 1908 από τον Antonio Maggio με το τραγούδι I Got the Blues.
1912 | Hart Wand’s – Dallas Blues / 1914 | W.C. Handy – Saint Louis Blues

Κατά τη διάρκεια του 1920 η Bessie Smith χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το 12-μετρο Blues (12-bar Blues). Είναι μία σειρά από τρεις διαφορετικές συγχορδίες οι οποίες παίζονται σε ένα συγκεκριμένο κυκλικό σχήμα. Για παράδειγμα, σε μία Blues με κλειδί του σολ C (Ντο) η C είναι τονική (I) (2φορές χτύπημα), η F (Φα) είναι επιτονική (IV) (1φορά χτύπημα) και η τελευταία συγχορδία G (Σολ) είναι η κυρίαρχη (V) (1φορά χτύπημα), που αποτελεί συγχορδία για τη μετάβαση στην τονική.

Η πρώτη ηχογράφηση Αφροαμερικανίδας τραγουδήστριας έγινε το 1920 και ήταν η Mammie Smith με το τραγούδι του Perry Bradford’s, Crazy Blues.
Από το 1920 η Blues θεωρούνταν η μουσική του αγροτικού νότου και κυρίως του Δέλτα του Μισισιπή. Τη θεωρούσαν ως μουσική του διαβόλου και διαχωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: τους τραγουδιστές του Ευαγγελίου και του τραγουδιστές της Blues. Τη θεωρούσαν ως μουσική του διαβόλου για δύο κύριους λόγους:
α) θεωρούσαν αδύνατον οι αμόρφωτοι άνθρωποι να γράφουν μουσική χωρίς μελέτη, οπότε για αυτούς ήταν όργανα του διαβόλου
β) οι κραυγές που έβγαζαν όταν ερμήνευαν blues τραγούδια θεωρούνταν επίσης τεχνάσματα του διαβόλου.

Παρ’ όλα αυτά η Blues εξελίχθηκε με τους μουσικούς να δίνουν παραστάσεις σε θέατρα, μπαρ, ανοιχτά ακροατήρια, πηγαίνοντας από πόλη σε πόλη. Τότε εταιρείες ηχογράφησης, όπως η American Record Corporation, Okeh Records και Paramount Records, ξεκίνησαν να ηχογραφούν αυτή τη μουσική.
Ο Sylvester Weaver το 1923 ηχογράφησε Blues μουσική, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά την τεχνική του slide με τη βοήθεια ενός μπουκαλιού. Η κιθάρα slide έγινε το σημαντικότερο μέρος της Blues μουσικής του Δέλτα του Μισισιπή. Σημαντικοί μουσικοί και ερμηνευτές ήταν ο Robert Johnson, ο Charley Patton και ο Son House.

Η Blues μουσική άρχισε να διαδίδεται έντονα όταν χρειάστηκε λόγω οικονομικής κρίσης να μετακινηθούν πλούσιες οικογένειες σε μεγάλες αστικές περιοχές.

Μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο η διάδοση της Blues μουσικής έγινε ακόμα πιο έντονη από τη μαζική συσσώρευση Αφροαμερικανών και την αύξηση του εισοδήματός τους. Οι νέοι μετανάστες χρησιμοποίησαν τη μουσική των Αφροαμερικάνων αναπτύσσοντας το είδος Rhythm and Blues. Με στρατηγική μάρκετινγκ ενίσχυσαν την τάση της αστικής blues χρησιμοποιώντας ηλεκτρικές κιθάρες και ενισχυτές, εξελίσσοντας το γράψιμο της Blues με νέες ρυθμικές τεχνικές, διαμορφώνοντας τη Shuffle και τη R&B, κάνοντας τες δημοφιλής στο Σικάγο, το Μέμφις, το Ντιτρόιτ και τη St. Louis.
Η Blues παιζόταν πλέον με ηλεκτρική κιθάρα συνοδευόμενη με ένα κοντραμπάσο, τύμπανα και φυσαρμόνικα. Το 1948 ο Muddy Waters ηχογράφησε το πρώτο επιτυχημένο blues τραγούδι I Can’t Be Satisfied. Ακολούθησαν σημαντικοί καλλιτέχνες όπως ο Howlin΄ Wolf, Willie Dixon και Jimmy Reed, όλοι γεννημένοι στο Μισισιπή που έπαιζαν σε σκηνές του Σικάγο.

Στην Αγγλία η Blues μουσική έγινε γνωστή όταν το 1950 ο Muddy Waters πήγε κατά τη διάρκεια της περιοδείας και ενέπνευσε με τα τραγούδια του μπάντες όπως οι Rolling Stones και οι Yardbirds, οι οποίοι ξεκίνησαν να ηχογραφούν τραγούδια blues.
Στα τέλη του 1950 εμφανίστηκε στο Σικάγο η “West Side sound” από τον Magic Sam, τον Buddy Guy και τον Otis Rush. Η West Side sound ήταν ένα ισχυρό ρυθμικό μέρος που αποτελούνταν από κιθάρα, μπάσο και τύμπανα, όπου σε εκείνη τη χρονική στιγμή παιζόταν ένα κιθαριστικό σόλο.
Παράλληλα με τη blues οι μουσικοί ασχολούνταν και με τη R&B, με τον John Lee Hoker να βγάζει τον πιο επιτυχημένο δίσκο το 1949, το Boogie Chillen. Το 1954 ο Sam Phillips (λευκός) ηχογράφησε με τη φωνή του Elvis Presley για πρώτη φορά το πρώτο τραγούδι Rock ΄n΄ Roll That’s All Right.

Τις δεκαετίες του 1960 και 1970 κυριαρχούσε το Blues και το Rock ΄n΄ Roll, με τους μπλουζίστες να χρησιμοποιούν στοιχεία της ροκ και τους λευκούς να παίζουν blues μουσική. 1971 | B.B. King – King of the blues
Την ίδια περίοδο εμφανίστηκε ο Jimi Hendrix ο οποίος άρχισε να παίζει μεγαλύτερα σολιστικά μέρη στα τραγούδια του με στοιχεία Blues και Rock, εμπνέοντας τους περισσότερους μουσικούς, όπως τον Carlos Santana, Johnny Winter, Stevie Ray Vaughan.

Μουσικοί
✔ Hart Wand’s: (March 3, 1887 – August 9, 1960), ήταν Αμερικανός βιολιστής και υπεύθυνος μπάντας από την Oklahoma.
✔ W.C. Handy: (November 16, 1873 – March 28, 1958)
✔ Mammie Smith: (May 26, 1883 – September 16, 1946)
✔ Blind Lemon Jefferson: (born Lemon Henry Jefferson; September 24, 1893 – December 19, 1929)
✔ Tampa Red: (January 8, 1904 – March 19, 1981
✔ Robert Johnson: (May 8, 1911 – August 16, 1938)
✔ Sleepy John Estes: (January 25, 1899 – June 5, 1977)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Owner – Sound Producer – Mixing & Mastering Engineer “STUDIO DEPPY AUDIO”

Η Δέσποινα Παπαγιότη γεννήθηκε στη Λάρισα όπου και πήγε τα σχολικά τις χρόνια. Σπούδασε στη Λαμία, Φυσικοθεραπεία, που αν και εργάστηκε πάνω σε αυτό το αντικείμενο, αρκετές φορές μετέπειτα, την κέρδισε η μουσική.
Από το 2008 έως και το 2011 έκανε Θεωρία και πρακτική στην Ηλεκτρική Κιθάρα και Αρμονία με τους καθηγητές Γεώργιο Γκλάβα και Χρήστο Πουλούλη.
Το 2013 και για 2 χρόνια σπούδασε στο Digisound Studios, «Ειδικές Τεχνικές Επεξεργασίας Ηχογραφημάτων, Μουσικής και Ομιλίας», «Τεχνικές Μίξης & Mastering», όπως και «Τεχνικές Μικροφώνου»

Εργάστηκε ως φυσικοθεραπεύτρια για 2 χρόνια αλλά πάντα ήθελε να κάνει κάτι με τη μουσική. Έτσι από το 2014 εργάστηκε σε: Λάρισα, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Βόλο, μαζί με γνωστούς καλλιτέχνες αλλά και τεχνικούς ήχου
Από τον Μάρτιο του 2016 έχει δημιουργήσει το δικό της Studio «Studio Deppy Audio» και σε πολύ μικρό διάστημα ξεκίνησε συνεργασία με Studios του εξωτερικού και καλλιτέχνες.

Αυτή την εποχή βρίσκεται στη συγγραφή ενός βιβλίου που αφορά, πιο συγκεκριμένα, όλη την ιστορία των μέσων εγγραφής ήχου μέχρι και σήμερα, με τους κατασκευαστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους.