Μια γυναίκα με όραμα και στόχο, μόνο μπροστά μπορεί να κοιτάει. Έτσι θα χαρακτηρίζαμε τη Φώφη Τσεσμελή aka DJ Fo.
Συνέντευξη: Ζωή Κακοτρίχη
e-mail: | Facebook:
Όποιος ασχολείται με το clubbing τα τελευταία 30 χρόνια, θα σου πει ότι είναι μία από τις σπουδαιότερες DJs που έχουν περάσει από την ελληνική μουσική σκηνή με θαυμαστές που την ακολουθούν πιστά. Έχει εμφανιστεί σε μερικά από τα πιο γνωστά clubs της Ελλάδας (Cavo Paradiso, +Soda, Bolivar Beach Bar, Net, Berlin, Kalua, Gaz, Atlantis, NID, MAZE, Steam, Terraza Club, Dot Athens), ενώ τα τελευταία 21 χρόνια είναι σταθερά resident DJ στο Sodade2 BackStage.
Παίζει μουσική, γράφει σε περιοδικά, παίρνει φοβερές αποκλειστικές συνεντεύξεις από πολύ μεγάλα ονόματα, έχει ασχοληθεί με το ραδιόφωνο. Τα έχει κάνει όλα. Και αυτό που την προβλημάτιζε από παλιά, όπως μου είπε η ίδια, ήταν η θέση της γυναίκας στη μουσική αλλά και συγκεκριμένα στη ηλεκτρονική μουσική σκηνή. Δημιούργησε το HER και μόλις άρχισαν τα πράγματα να μπαίνουν σε μία σειρά, η πανδημία τα πάγωσε όλα. Θα ακούγαμε φοβερά πράγματα στο πλαίσιο αυτού του project τον τελευταίο χρόνο. Όμως δεν το βάζει κάτω! Όλα μέσα στο μυαλό της είναι σχεδιασμένα και με την πρώτη ευκαιρία θα ανάψει φουλ τις μηχανές. Με το HER λοιπόν άνοιξα και την κουβέντα μας…
Zoe: Πώς γεννήθηκε η ιδέα του HER project;
Fo: Όταν ξεκίνησα να δουλεύω επαγγελματικά στο χώρο, γύρω στα 16 μου χρόνια, οι γυναίκες DJs αλλά και παραγωγοί ηλεκτρονικής μουσικής ήταν ελάχιστες. Ένας φοβερά ανδροκρατούμενος χώρος και πολύ δύσκολος, όπως σε γενικές γραμμές είναι ακόμα και σήμερα. Το DJing για μένα ήταν μονόδρομος, η έκφραση των συναισθημάτων μου μέσω της μουσικής, η έκφραση της τεράστιας αγάπης μου για τη μουσική. Ήθελα να τη μοιραστώ, βάζοντας το ένα κομμάτι μετά το άλλο, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα, να διηγούμαι μια «ιστορία». Οι DJs για μένα είναι από τους πιο άμεσους (επι)κοινωνούς της μουσικής. Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια αντιμετώπισα δυσκολίες, δυσπιστία, μέχρι και χλευασμό λόγω του φύλου μου. Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα ήταν ότι δεν μπορούσα να βρω μία άλλη γυναίκα DJ από την οποία θα αντλούσα έμπνευση, μέσω της παρουσίας της στον χώρο. Δεν ήξερα αν και πού υπάρχει κάποια που κάνει αυτό το πράγμα επαγγελματικά, όταν ξεκινούσα από την επαρχία στα 16 μου. Έτσι λοιπόν θεώρησα ότι μεγαλώνοντας και καταφέρνοντας να ζω από τη συγκεκριμένη δουλειά, έχοντας ξεπεράσει πολλά εμπόδια και βλέποντας έμπρακτα, πια, το πώς λειτουργεί γενικότερα η φάση στη σκηνή, αλλά και γενικότερα στη μουσική, ότι έπρεπε να κάνω κάτι γι’ αυτά. Έπρεπε να βοηθήσω, ώστε να μη χρειαστεί να βρεθεί κάποιο άλλο κορίτσι σε αυτή τη θέση που βρέθηκα εγώ. Έμαθα στη ζωή μου πάρα πού σύντομα πως αν δε σου αρέσει κάτι, εσύ πρέπει να προσπαθήσεις να το αλλάξεις, από όπου κι αν βρίσκεσαι. Έτσι προέκυψε το HER.
Η αλήθεια είναι πως νόμιζα ότι η ιδέα για το HER ήρθε πριν 5-6 χρόνια, αλλά μιλώντας με φίλους από τα παλιά, έχοντας ξεκινήσει το πρότζεκτ, μου είπαν ότι με θυμούνται να τους μιλάω για αυτό από τα τέλη των ‘90s. Ότι «κάτι πρέπει να κάνουμε για τις γυναίκες DJs, τι ωραίο που θα ήταν να έχουμε ένα all-female line-up, να αλλάξει λίγο η εικόνα που έχουμε συνηθίσει στα decks». Πάλευα φοβερά με τον εαυτό μου, σε σχέση με το HER, γιατί δεν ήξερα πώς θα το εκλάβει ο κόσμος. Σίγουρα θα χρειαζόταν να πείσω πολλούς… και συχνά σκεφτόμουν ότι έχω κουραστεί να νιώθω ότι πρέπει να πείσω ανθρώπους για κάποια πράγματα που θεωρώ αυτονόητα, ειδικά στη δουλειά, κι έτσι όλο το ανέβαλλα. Για να είμαι ειλικρινής, αυτοαναιρούσα τον εαυτό μου σε σχέση με αυτό το project, μέχρι να πάρω την τελική απόφαση να το ξεκινήσω. Το 2018 αποφάσισα να το προχωρήσω κι ό,τι γίνει, ας γίνει. Η λογική ήταν ότι το HER δε θα ήταν άλλη μία ομάδα, η οποία θα διοργάνωνε parties. Καταρχάς η λογική του ότι θα είχαμε να κάνουμε με ένα all-female line-up με ανάλογη εξωλεκτική και συγκεκριμένη άποψη που δεν την κρύβει, το διαφοροποιούσε από όλα τα υπόλοιπα. Σίγουρα το έκανε πιο «απαιτητικό», γιατί το κοινό της ηλεκτρονικής μουσικής παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα αποτελείται κυρίως από άνδρες – το οποίο μπορεί να έχει δύο όψεις στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Έτσι ξεκίνησα με τη λογική των parties για να συστήσω με έναν πολύ απλό και άμεσο τρόπο αυτήν την πλατφόρμα και να εξελιχθεί στην πορεία σε κάτι διαφορετικό, όπως το είχα στο μυαλό μου. Δηλαδή, έχουμε σκοπό και ήδη κάνουμε πολλά που ξεφεύγουν από το dancefloor, συνεργαζόμαστε, πλέον, με φορείς ή ομάδες που έχουν το ίδιο, ή ανάλογο όραμα, που σέβονται αυτόν τον σκοπό, εδώ και στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάτι ανάλογο σε σχέση με τη μουσική. Είχαμε πολλά πράγματα στα σκαριά αλλά λόγω κορωνοϊού, τα περισσότερα δυστυχώς έχουν παγώσει. Τα πλάνα για το 2020 ήταν ένδοξα…
Στη ζωή μου έμαθα από την πρώτη στιγμή να παλεύω για όλα φοβερά μόνη μου. Είχα την απόλυτη υποστήριξη από τους γονείς μου, αλλά δεν είχα π.χ. ένα επίθετο που θα μου άνοιγε πόρτες, ή την οικονομική άνεση. Έτσι έμαθα ότι στην Ελλάδα των πελατειακών σχέσεων έπρεπε να δουλέψω σκληρά για να καταφέρω το παραμικρό. Τίποτα δε μου χαρίστηκε. Για να σου είμαι ειλικρινής δε με ενόχλησε και δε με ενοχλεί, μου αρέσει όλο αυτό, γιατί προτιμώ να πετύχω κάτι με την αξία μου, τις δυνάμεις μου και τη δουλειά μου, γιατί δε θέλω να χρωστάω τίποτα σε κανέναν. Ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με εμάς, τις γυναίκες, με αυτό τον τρόπο κερδίζεις και τον σεβασμό. Παίρνει πολύ χρόνο να σε αποδεχτούν, να σε πιστέψουν, να θεωρήσουν ότι αξίζεις. Έτσι, ξεκίνησα μόνη μου το HER project το 2018, έκανα τα τρία πρώτα parties σε συνεργασία με clubs. Έπειτα συμμετείχα στη συνδιοργάνωση του Women in Techno_Logy στο Μέγαρο Μουσικής, όπου τέσσερις γυναίκες και ένας άνδρας παίξαμε techno για πρώτη φορά στο Μέγαρο.
Το 2019 ήρθε στο project η Βιργινία Βασιλάκου – aka VRGN – κι από τότε μέχρι σήμερα συνυπάρχουμε σε αυτή τη διαδρομή.
Επίσης είσαι Co-Director στο shesaid.so Athens, επίσης μία ανεξάρτητη κοινότητα γυναικών στη μουσική βιομηχανία.
– To shesaid.so το ανακάλυψα από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκε, γιατί ασχολούμαι με όλα αυτά πάρα πολύ. Από το 2014 που ξεκίνησε τη δράση του μέχρι σήμερα είναι η πιο δυνατή πλατφόρμα σε σχέση με την ίση εκπροσώπηση στη μουσική, καθώς δεν παλεύει μόνο για τις γυναίκες αλλά και για τα gender minorities. Ουσιαστικά είμαστε 20 local chapters σε όλο τον κόσμο, 10.000+ μέλη από όλο το φάσμα της μουσικής – DJs, μουσικοί, συνθέτριες, παραγωγοί, διοργανώτριες events, γυναίκες από το χώρο του PR, τον χώρο της τεχνολογίας. Συνεργάζεται με το Spotify, το YouTube, το Beatport, έχει μία τεράστια παρουσία στο IMS, το μεγαλύτερο συνέδριο ηλεκτρονικής μουσικής. Με αφετηρία το HER και όλη τη δουλειά που έχει γίνει εκεί, καταφέραμε να δημιουργήσουμε το shesaid.so Athens. Ξεκινήσαμε τον Απρίλιο του 2020, αλλά λόγω των καταστάσεων δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε όλα αυτά που είχαμε προγραμματίσει. Όμως καταφέραμε το Σεπτέμβριο, σε συνεργασία με το Athens Pride, να διοργανώσουμε την πρώτη συζήτηση για τις γυναίκες στη μουσική, μια συζήτηση που ο κόσμος θα πρέπει να τη ξαναδεί τώρα, μετά την υπόθεση #metoo που έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα, έθιξαν όλες οι ομιλήτριες πολύ σοβαρά θέματα.
Είχαμε τη χαρά να συγκεντρώσουμε πάρα πολύ σημαντικές γυναίκες εκεί: τη Νατάσα Μποφίλιου, τη Sugahspank!, την Αμάρια Κατσανεβάκη τη Μαρία Παππά, τη Sma Rag Da και τη Μέμη Κούπα. Η κουβέντα μας ήταν άκρως ενδιαφέρουσα, όπου στο τέλος διαπιστώσαμε ότι πραγματικά δε μας έφτασε ο χρόνος των δύο ωρών, όλες είχαμε τόσα πολλά να πούμε.
Μπορώ να συμπεράνω ότι όλη αυτή η φεμινιστική σου δράση είχε ως αποτέλεσμα την υποψηφιότητα σου στα Greek International Women Awards (GIWA), έναν θεσμό που έχει σκοπό να αναδείξει δυναμικές γυναίκες από όλον τον κόσμο και να εμπνεύσει ακόμα περισσότερες ώστε να κάνουν τη διαφορά.
– Ήταν μεγάλη τιμή για εμένα μέσω αυτής της υποψηφιότητας να εκπροσωπεύω κάπως και το DJing και την ηλεκτρονική μουσική στα GIWA. Προέρχομαι από έναν χώρο που δύσκολα θα φανταζόμουν να έχει παρουσία σε ανάλογες διοργανώσεις. Ένιωσα ότι όλα αυτά τα που κάνω τόσα χρόνια, όλα αυτά για τα οποία παλεύω τόσα χρόνια, ίσως να έχουν αναγνωριστεί. Ευχαριστώ πάρα πολύ τους ανθρώπους που με πρότειναν, ήταν φοβερά συγκινητικό. Ένιωσε και η μαμά μου περήφανη.
Έρευνα της ActionAid Hellas για το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, «έδειξε» πως το 85% των γυναικών έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά στη δουλειά τους
Ποια πιστεύεις πως είναι η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία; Έχει υπάρξει εξέλιξη τα τελευταία χρόνια;
– Σίγουρα η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια, αλλά μου φαίνεται αδιανόητο το ότι συζητάμε το 2021 για την ίση αντιμετώπιση μίας τεραστίας μερίδας ανθρώπων του πλανήτη, η οποία είναι και η πλειοψηφία, αφού οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άνδρες. Κι όμως η μάχη συνεχίζεται… Δυστυχώς, η συστημική πατριαρχία είναι απίστευτα ριζωμένη μέσα στις ψυχές μας, ακόμα και στις δικές μας, ως γυναίκες. Πιστεύω πως τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε τι ακριβώς συμβαίνει με όλη αυτήν την κατάσταση. Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμα γυναίκες που δεν έχουν το δικαίωμα να μορφωθούν, σημαίνει ότι το θέμα είναι βαθύ. Μιλάμε για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, που σε διάφορα μέρη του κόσμου τα στερούνται οι γυναίκες ακόμη και σήμερα. Σε στατιστική μελέτη του Φεβρουαρίου του 2020 υπολογίστηκε ότι για να επιτευχθεί η ισότητα, θα μας πάρει ακόμη 99,5 χρόνια. Σύμφωνα με έρευνες που προέκυψαν τον τελευταίο ένα χρόνο, το ζήτημα της ισότητας πάει πολύ πιο πίσω, λόγω του Covid. Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια παγκόσμια υγειονομική κρίση, η οποία έχει επιφέρει μια παγκόσμια οικονομική κρίση, τα δικαιώματα των γυναικών, ή των αδύναμων κοινωνικά ομάδων πάνε περίπατο.
Είναι σαφές, χρειάζεται να κάνουμε αρκετή δουλειά. Όπως έχω πει αρκετές φορές, το ζήτημα είναι τι μπορεί να κάνει ο καθένας από τη θέση που βρίσκεται. Καταρχάς πρέπει να εξηγήσουμε ότι οι άνδρες δεν είναι απέναντι μας, θέλουμε να είναι μαζί μας, δε μαχόμαστε, ούτε μισούμε τους άνδρες. Πρέπει να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι δεν πάει άλλο με αυτή την κατάσταση σε πολλούς τομείς και ότι τους θέλουμε στο πλευρό μας. O δρόμος είναι μακρύς, αλλά αν παίρνουμε πρωτοβουλίες από το μικρόκοσμό μας, με τη λογική ότι είμαστε μέλη μίας παγκόσμιας κοινωνίας, ίσως έτσι αλλάξουν τα δεδομένα. Δυστυχώς, χρειάζεται κάποιοι να βγουν μπροστά, είτε ως ομάδες, είτε ως μονάδες. Αυτό είναι μέρος της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, πάντα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν τη δύναμη, το σθένος, ή τη διάθεση να βγουν μπροστά και να μας τραβήξουν όλους προς το καλύτερο. Πρέπει κι εμείς να τους στηρίζουμε, να τους δείχνουμε ότι αυτό για το οποίο παλεύουν είναι καλό για όλους μας, ότι είμαστε μαζί τους και εκτιμούμε τις προσπάθειες. Να, σκέφτομαι τώρα την πρόσφατη έρευνα της ActionAid Hellas για το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας που «έδειξε» πως το 85% των γυναικών έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά στη δουλειά τους. Το ποσοστό είναι τεράστιο σε αυτό το δείγμα ανθρώπων. Θα ήθελα πολύ η γενιά που θα έρθει να μεγαλώσει με αξία τον σεβασμό και όχι το φόβο.
Όσον αφορά τον χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής, έχουν αλλάξει τα δεδομένα για τις γυναίκες DJs;
– Ο χώρος εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενος, όμως σίγουρα υπάρχουν περισσότερες γυναίκες. Φυσικά, η δυσπιστία δε σταματάει ποτέ… Βλέπεις μια φτασμένη DJ, που κάνει τις δικές της παραγωγές και το πρώτο που θα πουν είναι ότι υπάρχει κάποιος άνδρας πίσω από τα φώτα που της γράφει τη μουσική, ή ότι όλα τα οφείλει στην εμφάνισή της, ή ότι έχει σχέση με κάποιον ισχυρό (οικονομικά) άνδρα, που την προωθεί. Ποτέ δεν έχω διαβάσει κάτι ανάλογο για κάποιον άνδρα. Αυτό το πράγμα πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει. Με τα lineups έχουμε ακόμα μεγάλο θέμα, τα ποσοστά των ανδρών έναντι των γυναικών είναι συχνά χαοτικά. Συγχρόνως, γνωρίζω πως υπάρχουν γνωστά ονόματα (άνδρες) στο χώρο του DJing, που στα συμβόλαια που υπογράφουν για να εμφανιστούν σε κάποιο festival ή party απαιτούν να υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός γυναικών στο lineup. Φυσικά πάντα υπάρχει το θέμα της εξωτερικής εμφάνισης, που έχει δύο όψεις.
Είναι πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση της Blessed Madonna: όσοι την άκουγαν της έλεγαν ότι είναι πάρα πολύ θεά και είναι ότι είναι κρίμα που δεν κάνει μεγάλη καριέρα. Σε κάποια φάση αποφάσισε να το τολμήσει και στις συναντήσεις της με διάφορους PR managers/agencies της είπαν ότι δεν μπορούν να την αναλάβουν, λόγω της εμφάνισής της, δεν ήταν «marketable». Έκλαψε πάρα πολύ γι’ αυτό και όταν στέρεψαν πια τα δάκρυα, πήρε ένα χαρτί και έγραψε τους 10 ιδανικούς στόχους, τα όνειρά της σε σχέση με το επάγγελμα του/της DJ. Μέσα σε ένα χρόνο, λοιπόν, κι αφού κατάφερε να της δοθεί το «βήμα», τους είχε πραγματοποιήσει όλους. Η ίδια δηλώνει πως έχει σταματήσει να μιλάει για το θέμα της ισότητας, πιστεύει ότι έχουν γίνει αμέτρητες συζητήσεις επ’ αυτού και πλέον είναι η ώρα για πράξεις. Το γεγονός, όμως, ότι υπάρχουν το shesaidso, και όλες οι άλλες πλατφόρμες που δουλεύουν για την ίση εκπροσώπηση και το visibility των γυναικών στη μουσική βιομηχανία, σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά. Δεν θέλω να περιαυτολογήσω, ούτε πιστεύω πως ανακάλυψα τον τροχό, όμως μετά τη δημιουργία του HER, παρατήρησα μία αλλαγή νοοτροπίας σε κάποιους promoters και club owners κι εδώ, το οποίο με χαροποίησε αφάνταστα. Είδα ξαφνικά αρκετά lineups με μια πιο έντονη γυναικεία παρουσία, ή all-female lineups. Όταν ξεκίνησα να τρέχω το HER και πλησίαζα ανθρώπους για συνεργασία, ή συζητούσα το πρότζεκτ μαζί τους, μου έλεγαν ότι οι γυναίκες DJs «δεν πουλάνε» και πολλά άλλα ανάλογα.
Αυτοί από τους οποίους έφαγα πόρτα, ή που δεν το «πίστεψαν» ήταν και οι πρώτοι που είδα μετά από λίγο καιρό να το δοκιμάζουν και να το διαφημίζουν με περηφάνια. Αυτός ήταν και είναι ο στόχος, λοιπόν: αν καταφέρουμε να κάνουμε έστω και έναν άνθρωπο σε θέση ισχύος να σκεφτεί διαφορετικά, αν αλλάξουμε τη λογική ενός promoter και ξεκινήσει να βάζει στο πλάνο του περισσότερες γυναίκες, ή αν καταφέρουμε να εμπνεύσουμε ένα κοριτσάκι, το οποίο θέλει να γίνει DJ ώστε να το προσπαθήσει, για μένα θα είναι παραπάνω από αρκετό. Ειδικά στο πλαίσιο της Ελλάδας, που είναι δυστυχώς ακόμα πίσω σε σχέση με το εξωτερικό, αυτό θα είναι μια τεράστια επιτυχία. Και παρατηρώ πως κάτι έχουμε κάνει, μέχρι στιγμής. Δε θα το παραδεχτούν και αδιαφορώ για το credit, όμως κάτι έχουμε κάνει. Άλλωστε, δεν έχω σκοπό να το αφήσω εύκολα, όσες δυσκολίες και αν υπάρχουν. Έχω ανθρώπους γύρω μου που με στηρίζουν. Και έχω να πω ότι οι άνδρες είναι πιο συγκινητικοί από τις γυναίκες. Οι άνδρες που είναι ανοιχτόμυαλοι και έχουν ευαισθησίες, με συγκινούν δέκα φορές περισσότερο από τις γυναίκες, γιατί ξέρω ότι χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια για να φτάσουν εκεί. Βασικά και εμένα όσοι με βοήθησαν ήταν όλοι άνδρες. Θα μου πεις «αυτοί είναι στις θέσεις ισχύος»… σωστά. Όμως και σε εμάς, επειδή ήμασταν λίγες, πέρασαν τη λογική ότι πρέπει να ανταγωνιζόμαστε φοβερά η μία την άλλη για να καταφέρουμε να επιβιώσουμε. Ένα ακόμη απόστημα που πρέπει να σπάσει, ένα τεράστιο λάθος που γίνεται κατά συρροή σε πολλούς χώρους, ακόμη και σήμερα.
Για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ, νομίζεις ότι η Ελλάδα έχει δείξει πρόοδο;
– Θεωρώ ότι είμαστε πίσω όσον αφορά το θέμα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Έχουν γίνει σοβαρά βήματα αλλά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Όταν βλέπεις ανθρώπους σε θεσμικές θέσεις να εξισώσουν τους παιδεραστές με τους ομοφυλόφιλους, καταλαβαίνεις ότι εκεί τελειώνει η λογική. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος δεν έχει πληροφόρηση, δεν υπάρχει σεξουαλική παιδεία, δεν υπάρχει καν παιδεία.
Εκτός από το DJing, έχεις και μια πολύ έντονη δημοσιογραφική πορεία με μεγαλειώδεις συνεντεύξεις στο ενεργητικό σου. Πώς ξεκίνησε όλο αυτό;
– Δεν είχα σκεφτεί να ξεκινήσω να γράφω. Ήμουν σε ένα δισκοπωλείο και βρέθηκαν εκεί δύο άνθρωποι, ο Αλέξανδρος Δράκος και ο Δημήτρης Λαζαρίδης, που ήταν οι εκδότες του περιοδικού Lemon και οι διευθυντές του αμιγώς dance ραδιοφωνικού σταθμού NRG και μου πρότειναν να γράψω δισκοκριτικές. Έτσι διστακτικά ξεκίνησα να γράφω στο Lemon. Μετά, επειδή είχα πολλούς φίλους στο χώρο της μουσικής και της δισκογραφίας, ξεκίνησαν οι προτάσεις για συνεντεύξεις. Η πρώτη μου συνέντευξη ήταν με τον Satoshi Tomiie. Το Lemon έκλεισε και μεταφερθήκαμε σχεδόν όλοι στο Freeze. Εκεί άλλαξαν κι άλλο τα δεδομένα, οι προτάσεις ήταν όλο και πιο πολλές, τα ονόματα όλο και πιο μεγάλα. Μερικές φορές ξεχνάω με πόσους και ποιους έχω συνομιλήσει, ανοίγω παλιά τεύχη του Freeze και σοκάρομαι κι εγώ η ίδια. Ήμουν πολύ τυχερή, γνώρισα όλα μου τα είδωλα. Μετά την αποχώρηση μου από το Freeze, σταμάτησα. Και το ξεκίνησα πάλι σε συνεργασία με το Greka, αρχικά, και μετά πέρασα στη LiFO.
Είμαι φοβερά ενθουσιασμένη γιατί τους αγαπώ πολύ τους ανθρώπους εκεί και μου έχουν δώσει το βήμα να κάνουμε φοβερά πράγματα μαζί. Ξέρεις, οι καλλιτέχνες έχουν μια δυσπιστία στο να δώσουν μια συνέντευξη σε ένα ελληνικό έντυπο, αν δεν είναι στο πλαίσιο του promo μιας εμφάνισής τους στην Ελλάδα. Δεν τους ενδιαφέρει και τόσο, από τη στιγμή που θα δημοσιευθεί στα ελληνικά. Ευτυχώς με πολλή δουλειά, αρπάζοντας από τα μαλλιά κάποιες ευκαιρίες που μου δόθηκαν, αρχίσαμε να μπαίνουμε στον «χάρτη» αρκετών PR Agencies της Ευρώπης, αλλά και κάποιων της Αμερικής. Άρχισαν να διαμοιράζονται μεταξύ τους την πληροφορία πως η LIFO είναι ένα πολύ δυνατό media outlet και «υπάρχει εκεί κάποια που κάνει καλές συνεντεύξεις». Πλέον, οι προτάσεις έρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τους ίδιους, το οποίο είναι πολύ καλό για εμάς εδώ, αλλά και για τη σκηνή μας. Με τους πιο πολλούς έχουμε, πια, και μια φιλική σχέση κι επαφή. Αλλά το ότι μου έστειλε προσωπικό μήνυμα η manager της Nina Kraviz λέγοντάς μου ότι θέλει να μου μιλήσει προσωπικά η Nina για την Trip Records, που ξέρω πόσο δύσκολα δίνει συνεντεύξεις… για μένα αυτό ήταν ένα πραγματικό κατόρθωμα.
Ποια συνέντευξη είναι αυτή που σου έχει μείνει αξέχαστη;
– Αυτή που με συγκλόνισε περισσότερο ήταν αυτή με τους Dead Can Dance. Έγινε με αφορμή την ανάδειξη της Ελευσίνας ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα, όταν έγραψαν τη μουσική σύνθεση για την υποψηφιότητα της πόλης. Ήταν η πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια που άκουγα την ηχογράφηση κατά τη διάρκεια της απομαγνητοφώνησης και η φωνή μου πραγματικά έτρεμε. Δεν μπορούσα να το πιστέψω ότι μιλάω με τον Brendan Perry, όχι μόνο γιατί είναι μουσικός μου ήρωας και εξωπραγματικός καλλιτέχνης, αλλά γιατί είναι ένας απίστευτος άνθρωπος, ένα απίστευτο μυαλό, με μια μοναδική κοσμοθεωρία.
Επίσης αυτή που με συγκίνησε φοβερά ήταν η συνέντευξη με τη Róisín Murphy, τη λατρεύω, είναι ένα είδωλο και πολύ ξεχωριστή σε αυτό που κάνει. Ο Carl Cox επίσης… την ώρα της συνέντευξης μου έστελνε ο manager του θυμωμένα μηνύματα να κλείσουμε το τηλέφωνο, γιατί περίμεναν κι άλλοι στη σειρά, αλλά ο Cox ήταν χείμαρρος. Τον ενημέρωσα και μου είπε «πες του να τις επαναπρογραμματίσει όλες για αύριο, έχουμε πολλά να πούμε». Θυμάμαι, επίσης, όσο ήμουν στο Freeze, μία φοβερή κουβέντα που είχα κάνει με τους Orbital, όταν είχαν έρθει να παίξουν στο Λυκαβηττό, με πήραν μετά μαζί τους επί σκηνής στο sound check και κόντεψα να λιποθυμήσω από το σοκ. Τον Richie Hawtin, τους Underworld, τον Frankie Knuckles… έχω πολλά να θυμηθώ.
Δραστηριοποιείσαι στο χώρο της μουσικής τα τελευταία 25+ χρόνια. Πώς και δεν έχει ασχοληθεί με την παραγωγή;
– Δεν προλαβαίνω να ασχοληθώ με την παραγωγή. Έχω ξεκινήσει να κάνω μαθήματα παραγωγής, έχω συνεργαστεί με ανθρώπους που κάνουν παραγωγή, ως producer – consultant, αλλά για να ασχοληθώ πιο ενεργά θέλω να το μάθω καλά. Θα με ενδιέφερε πολύ στο μέλλον, αλλά αυτή τη στιγμή με νοιάζει περισσότερο να ρολάρει το HER και το shesaid.so Athens και σε συνδυασμό με το DJing και τη δημοσιογραφική δουλειά δε μένει πολύς χρόνος μέσα στην ημέρα.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, το ραδιόφωνο σήμερα με θλίβει βαθιά
Είσαι η resident DJ του Sodade2 BackStage τα τελευταία 21 χρόνια, του πρώτου (gay) club που άνοιξε στο Γκάζι. Ποιο το μυστικό αυτής της μακροχρόνιας συνεργασίας;
– Είναι μία αμφίδρομη σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης. Δεν μου είπαν ποτέ πώς να κάνω τη δουλειά μου, έχω μια απίστευτη ελευθερία. Μου προσφέρουν οτιδήποτε θέλω. Έχουμε φτάσει στο σημείο που ο ήχος στο μαγαζί είναι πολύ καλύτερος από μεγαλύτερα clubs που έχουν ξοδέψει πολλά λεφτά σε φοβερά ηχοσυστήματα. Είναι μια σχέση φιλίας, αγάπης, συνύπαρξης και συνέπειας, τόσο από τη δική μου πλευρά όσο και από την πλευρά της Ρένας Καραγκούνη, που έχει το Sodade. Δουλεύουμε και εξελισσόμαστε όλοι, αυτό το μαγαζί δεν έχει μείνει ποτέ στάσιμο όλα τα χρόνια της ύπαρξής του. Όταν το σκέφτομαι πολλές φορές κι εγώ η ίδια δεν το πιστεύω ότι έχουν περάσει 21 χρόνια.
Έζησα τη μισή μου ζωή εκεί μέσα και παραπάνω, ουσιαστικά μεγάλωσα στο Sodade. Επίσης νιώθω πολύ ευγνώμων για τους ανθρώπους που γνώρισα εκεί, έχω κάνει σχέσεις ζωής και η υποστήριξη και αγάπη που έχω πάρει ήταν παραπάνω από ουσιαστικές. Ξέρεις, αν δεν αρέσει αυτό που κάνεις στον κόσμο, όσο καλές και να είναι οι σχέσεις σου με την εργοδοσία, δεν μπορείς να παραμείνεις κάπου για πολύ καιρό κι αυτό που κάνουμε εμείς σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο κρίνεται από τον κόσμο. Δε θα σταματήσω να το λέω, η ενέργεια του κόσμου ήταν και είναι μοναδική εκεί μέσα.
Για πολλά χρόνια έπαιζες με βινύλια. Συνεχίζεις ακόμη;
– Πλέον δεν παίζω με βινύλια, είμαι από τους τελευταίους που τα άφησαν. Μετά έπαιζα για πάρα πολλά χρόνια με CDs και τα τελευταία χρόνια παίζω με στικάκια. Δε μου αρέσει και δε με βολεύει καθόλου να παίζω με laptop. Θα ήθελα πολύ να ξαναπαίξω με βινύλια, αλλά δυστυχώς πολλές από τις κυκλοφορίες που θέλω δε βγαίνουν σε αυτή τη μορφή.
Ποια η γνώμη σου για την έλλειψη της ηλεκτρονικής μουσικής από τα ελληνικά ραδιόφωνα;
– Αυτό το δεδομένο με εξοργίζει. Δεν μπορεί να μην υπάρχει μία συχνότητα που να παίζει αμιγώς ηλεκτρονική μουσική. Δυστυχώς οι άνθρωποι που έχουν τα ραδιόφωνα αντιμετωπίζουν μία ολόκληρη μουσική σκηνή με δυσπιστία κι ας έχουμε φτάσει στο 2021. Δεν γίνεται στην Ελλάδα να πραγματοποιούνται τόσα φεστιβάλ και μεγάλα parties, να έρχονται τεράστια brands, όπως το Sónar και να μην έχουμε ένα electronic/dance ραδιόφωνο, απλά να αρκούμαστε σε συγκεκριμένες ζώνες και συγκεκριμένες εκπομπές. Ευτυχώς υπάρχουν κάποια ιντερνετικά ραδιόφωνα που κάνουν καλή δουλειά και ευτυχώς έχουμε wifi στα κινητά μας…
Πώς νιώθεις όταν βλέπεις πολλά ραδιόφωνα να λειτουργούν με playlists;
– Παλιά υπήρχαν ραδιοφωνικοί παραγωγοί, τελεία. Ήταν άνθρωποι με πολλές μουσικές γνώσεις/παιδεία, ήξεραν να μιλούν σωστά ελληνικά, είχαν γούστο και γι’ αυτό τους επέλεξαν να είναι εκεί. Όταν το ραδιόφωνο έγινε μέρος ενός ομίλου που έχει και μια εφημερίδα, τρία περιοδικά κι ένα ραδιόφωνο, εκεί μπήκε πάνω από όλα το ζήτημα των εσόδων και η διαφήμιση. Άρα κοιτάς τι θέλει η αγορά, τα target groups, οι διαφημιστικές και η μουσική σου μπαίνει σε δεύτερη, τρίτη μοίρα, ώστε να συμβαδίζει με όλο αυτό, να σου φέρνει τα νούμερα που θέλεις. Σε αυτήν την περίπτωση δεν χρειάζεσαι παραγωγούς με άποψη, χρειάζεσαι απλούς speakers που θα διαβάζουν τα δελτία τύπου, θα κάνουν διαγωνισμούς με δώρο τρεις πίτσες και μία κόκα κόλα και θα προσπαθείς πίσω από το μικρόφωνο να δώσεις ζωή σε μια κασέτα, που δυστυχώς παίζουν όλοι αυτούσια. Και η πολυφωνία, η άποψη, οι φρέσκιες τάσεις, η διαπαιδαγώγηση του ακροατή αρχίζουν να αγγίζουν τα όρια της επιστημονικής φαντασίας.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, το ραδιόφωνο σήμερα με θλίβει βαθιά. Στεναχωριέμαι να ακούω ανθρώπους που ξέρω πως έχουν απίστευτες γνώσεις να προσπαθούν να «αναπνεύσουν» ανάμεσα στις υποχρεωτικές αναφορές στο τάδε, ή το δείνα προϊόν με μια ουσιαστική ατάκα, όταν θα παίξει -επιτέλους- ένα σωστό τραγούδι, ενώ θα μπορούσαν να δώσουν τόσα πολλά. Εξοργίζομαι όταν ακούω ανακρίβειες και λάθος πληροφορίες. Επίσης είναι θλιβερό να ακούς κατά βάση τους ίδιους και τους ίδιους, όλα αυτά τα χρόνια, το μόνο που αλλάζει είναι η συχνότητα. Δύσκολα αναδεικνύονται (νέοι) άνθρωποι με αξία και όχι μόνο εκεί.
Πρέπει να στηρίζουμε η μία την άλλη. Ανθρώπους που εκτιμάμε, που είναι δίπλα μας… ανθρώπους που βρίσκονται στο μικρόκοσμό μας
Τι επίδραση είχε σε σένα η πανδημία του κορονοϊού και πώς βλέπεις το μέλλον;
– Τηρώ τα μέτρα και προσέχω πολύ, δεν είμαι από τους ανθρώπους που δεν πιστεύουν ότι υπάρχει ο ιός και άλλες χαζές συνωμοσιολογίες. Η όλη κατάσταση με έχει επηρεάσει βαθιά, ψυχολογικά και επαγγελματικά. Εδώ και έναν χρόνο βλέπω να καταστρέφονται οι ζωές των φίλων μου, να εξανεμίζονται κάθε μέρα και πιο πολύ καριέρες, ταλέντα, επιχειρήσεις για τις οποίες έχυσαν αίμα, δάκρυα και ιδρώτα. Δεν ξέρω πώς θα είναι το αύριο, αν θα μπορέσουμε να ξαναζήσουμε όπως ήμασταν πριν. Με ανησυχεί ότι ως αποτέλεσμα αυτής της ιστορίας μάς έχουν στερηθεί οι δικοί μας άνθρωποι, η κοινωνική μας ζωή, αλλά και οι βασικές προσωπικές μας ελευθερίες. Θεωρώ ότι έχουν γίνει πολλά λάθη στην αντιμετώπιση αυτής της ιστορίας και με φοβίζει πολύ το μέλλον της χώρας μας, μιας χώρας ήδη κατακρεουργημένης από την οικονομική κρίση. Η κρίση του κορωνοϊού είναι μια τεράστια παγκόσμια κοινωνική και οικονομική κρίση και πλέον δεν είμαι καθόλου αισιόδοξη, όχι πια. Κάθε μέρα αυτή η κατάσταση τραβάει όλο και πιο πολύ χωρίς να διαφαίνεται μία διέξοδος, βλέπω συνανθρώπους μου να πεθαίνουν στα νοσοκομεία, βλέπω ανεργία, φτώχια, φόβο, βλέπω τη σκηνή μας να καταστρέφεται σε παγκόσμιο επίπεδο, την τέχνη να έχει γίνει πολυτέλεια. Βλέπω όλη τη ζωή μας να φιλτράρεται μέσα από μία οθόνη. Η εστίαση και η διασκέδαση, δε, έχουν δεχθεί ένα τεράστιο πλήγμα και δεν ξέρω πόσοι θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Το DJing είναι ο τρόπος διαβίωσης μου, βιοπορίζομαι αποκλειστικά από τη μουσική. Έχω επενδύσει πολλά χρόνια από τη ζωή μου και πάρα πολλά χρήματα σε αυτό. Δε συζητάω καν το θέμα της στήριξης των Τεχνών… είδαμε όλοι τι έγινε.
Αν όλα πάνε καλά και καταφέρουμε να επιστρέψουμε στην πρότερη κανονικότητα μας, ποιο θα ήταν το κομμάτι που θα έπαιζες στο πρώτο post-Covid party;
– Γενικά ποτέ δε λειτουργούσα με τη λογική να έχω από πριν μια λίστα στο κεφάλι μου, ή ένα πλάνο, ποια κομμάτια θα βάλω και σε ποια σειρά. Πηγαίνω στους χώρους, αφουγκράζομαι τον κόσμο κι εκεί αποφασίζω. Από τη στιγμή που θα βρω το πρώτο κομμάτι, γίνεται μια περίεργη διεργασία στο κεφάλι μου και χτίζεται ένα παζλ, που με κάποιον τρόπο με οδηγεί στο τελευταίο. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι θα είναι κάτι πολύ ανεβαστικό και πολύ χαρούμενο. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι στο πρώτο party μπορεί και να κλαίω στο booth από τη χαρά μου. Θα υπάρχει πολλή συγκίνηση, γι’ αυτό είμαι απόλυτα σίγουρη.
Κλείνοντας τη συνέντευξη της υποσχέθηκα ότι μόλις επανέλθουμε στην πρότερη ανέμελη ζωή μας, θα πάω να κλάψω από συγκίνηση με ένα κοκτέιλ στο χέρι στο Sodade μέχρι να βγουν οι πρώτες ακτίνες του ήλιου. Και πάνω από όλα να τη γνωρίσω από κοντά.
Πριν ξεκινήσουμε τη διαδικασία της συνέντευξης μου είπε τα εξής:
Πρέπει να στηρίζουμε η μία την άλλη. Ανθρώπους που εκτιμάμε, που είναι δίπλα μας, από τους ανθρώπους που βρίσκονται στο μικρόκοσμό μας, όπως μια single μητέρα που μένει κοντά στο σπίτι σου. Είναι κάτι που πρέπει να το κάνουμε στη ζωή μας μόνιμα. Για όλους τους ανθρώπους αλλά και για όλες τις γυναίκες που δίνουν κάτι παραπάνω ή προσφέρουν ή αγωνίζονται.
Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν κάναμε τόσο απλά πραγματάκια;
Πρωτοποριακή, open-minded, εργατική, φιλελεύθερη και όμως τόσο απλή και προσιτή. Αυτή είναι η DJ Fo.
Μεγάλη μου τιμή που τη γνώρισα
